De anatomie van het haar

Elk haar groeit in een haarfollikel. Haarfollikels zijn instulpingen die al gevormd zijn van in de embryonale fase. Aan het huidoppervlak mondt de haarfollikel uit in een porie waar het eigenlijke haar uitsteekt. Onderaan heeft iedere haarfollikel een instulping: de haarpapil, waarin zich uitermate actieve groeicellen bevinden samen met bloedvatlussen, die de cellen rijkelijk van bloed (voeding) voorzien.

De delende cellen ondergaan geleidelijk een keratinisatie, wat tot de eigenlijke haarvezel leidt. Wanneer we een haar uittrekken, stopt deze activiteit niet. Integendeel, uittrekken kan een versterkte bloedtoevoer naar de papil veroorzaken, zodat de daar aanwezige groeicellen zeer goed gevoed en gestimuleerd worden tot het vormen van een nieuw haar, vaak zelfs een sterker haar.

Opbouw

Het haar is opgebouwd uit een proteïne genaamd keratine. Het haar zelf bestaat uit drie lagen, de cuticula, de cortex en de medulla. Indien het haar gekleurd is, komt dat door de aanwezigheid van pigmenten – ofwel eumelanine (zwart of bruin) ofwel pheomelanine (rood of geel). Als deze pigmenten ontbreken is het haar wit. Grijs haar is in feite een illusie die gecreëerd wordt door de mengeling van witte en gekleurde haren. Echte individuele grijze haren bestaan niet.

Haarfollikels zijn aanwezig over het gehele lichaam, behalve op de voetzolen en de handpalmen. Nieuwe haarfollikels worden na de geboorte niet meer gevormd. Slechts een deel van de haarfollikels zal actief worden en haren produceren, men schat ongeveer één tiende. De non-actieve haarfollikels noemt men slapende haarfollikels.
We onderscheiden 2 soorten haren: de vellushaartjes en de terminale haren. Vellushaar of donshaar is zeer fijn en kleurloos dons, mergloos en wordt zelden langer dan 1 cm. In de puberteit gaan onder invloed van hormonen verschillende delen van het lichaam een sterkere beharing vertonen: de terminale haren. Terminale haren kennen verschillende diktes: fijn haar, middelmatig en zeer dik en stug haar.

De haargroeifases

Haargroei is geen continu proces, het heeft een cyclisch verloop. Dat wil zeggen dat actieve groeiperiodes (de anagene fase) worden afgewisseld door overgangsperiodes (de catagene fase) en rustperiodes (de telogene fase). De telogene haren worden door de huid spontaan uitgestoten wanneer in de follikel-bodem weer een nieuw haar begint te groeien.

Duur anagene fase: van minder dan 3 maanden tot verschillende jaren. De duur van de anagene fase is ook het meetpunt van de haarlengte; hoe langer de anagene fase duurt, hoe langer het haar kan groeien in lengte.

Voorbeeld: Hoofdharen kunnen zes jaar en langer in de anagene fase blijven. De verhouding tussen hoofdharen in de anagene fase is 85% ten opzichte van 15% in de telogene fase. De haren op de benen daarentegen hebben slechts een anagene fase van maximum 3 maanden voordat ze overgaan in de telogene fase, en slechts ongeveer 30% bevinden zich tegelijk in de anagene fase.

Haarfollikels staan vaak per 3 bij elkaar, 1 à 5 mm onder de huidoppervlakte. Meestal is slechts 1 van de 3 follikels in de groeifase.

Cosmetische overbeharing

Cosmetische overbeharing is voornamelijk normale haargroei, zoals okselharen, bikinilijn-beharing, armen en benen. Ook kunnen vrouwen op latere leeftijd haartjes op kin, hals en bovenlip krijgen, wat een normaal verschijnsel is.

Hypertrichose

Iedere vorm van toegenomen haargroei wordt hypertrichose genoemd. Hypertrichose is overbeharing, die op elk willekeurig lichaamsgedeelte kan voorkomen en niet aan een bepaald beharingspatroon gebonden is. Hypertrichose is niet afhankelijk van androgenen (hormonen) maar veelal bepaald door factoren die met erfelijkheid te maken hebben. De verworven vorm kan ontstaan op een bepaald lichaamsgedeelte, bijvoorbeeld onder gipsverband (doordat de huid langere tijd afgesloten is) of in de buurt van ontstoken gewrichten. Kan ook optreden als bijwerking van medicijnen (minoxidil, ciclosporine, streptomycine, penicillamine, psoralenen, corticosteroïden) of als nevensymptoom van andere aandoeningen zoals multiple sclerose, anorexia nervosa, carcinomen van het darmstelsel of (gal)blaas.

Hirsutisme

Hirsutisme is een vermeerderde haargroei volgens het mannelijk beharingspatroon bij de vrouw in het gelaat, op borst en buik.
 Dit wordt veroorzaakt door een toegenomen androgeenproductie of een verhoogde gevoeligheid voor androgenen (mannelijke hormonen).
 We onderscheiden verschillende oorzaken:

• een niet goed functioneren van de hypofyse, de bijnieren of de eierstokken. Een vaker voorkomende oorzaak is polycysteus ovariumsyndroom (PCO).
• constitutioneel hirsutisme: een constante, iets te hoge productie van mannelijke hormonen door de bijnieren of eierstokken. Vaak gecombineerd met haaruitval en een vette huid en/of acné. Ook kan de menstruatiecyclus verstoord zijn.
• familiaal hirsutisme: hier zijn geen afwijkingen in de hormoonhuishouding te vinden maar is er sprake van een verhoogde gevoeligheid van de hormoonreceptoren.
• overgewicht: vrouwelijke hormonen in vetweefsel worden in mannelijke hormonen omgezet.

Hirsutisme kan met succes behandeld worden met de Energist Ultra VPL, maar u moet er rekening mee te houden dat er ten alle tijde, ook vaak tijdens de behandelingskuur, nieuwe haren kunnen gevormd worden uit ‘slapende’ follikels onder hormonale invloed. We kunnen wel de bestaande beharing wegnemen, maar niet de oorzaak. Regelmatige onderhoudsbehandeling (met aangepast tarief) is hier dan ook aangewezen. 
Hirsutisme in het gelaat en vooral op de kin kan zeer hardnekkig zijn. Hiervoor zijn twee redenen:

• de dichtheid van de haarfollikels: tot meer dan 500 per cm²!
• meestal heeft men jarenlang de haren (bijna) dagelijks uitgetrokken. Hierdoor zijn de haren heel sterk geworden en de follikels gekromd.

Bij ernstige vormen van hypertrichose en hirsutisme wordt aangeraden om voorafgaand een endocrinoloog te raadplegen.

Bronnen: Dr. P. Nijboer, dermatoloog, Dr. J.D.R. Peereboom-Wynia, dermatoloog.